Product mag licht ‘beschadigen’ voor duurzamere verpakking

Blackbirds zet met Ecoskin wereld op zijn kop

Niet de verpakking aanpassen aan het product om zo een milieuvriendelijke product-verpakkingscombinatie te realiseren, maar het product aan de verpakking. Deze denkwijze, die haaks staat op de gangbare verpakkingsdesign-praktijk, paste Blackbirds toe op een nieuwe transportverpakking voor een modem van wereldspeler Vantiva.

Sinds 2024 is een bepaald type modem van Vantiva, dat naast modems ook routers en decoders produceert, verkrijgbaar in een hele bijzondere variant. Zowel qua product als verpakking. De modem mag namelijk tijdens het transport richting eindgebruiker enigszins ‘beschadigd’ raken, dat wil zeggen bekrast. Dat dat gebeurt, komt doordat de verpakking is geminimaliseerd. Een bewuste keuze voor het beste van twee werelden: een bijzonder product in een zo milieuvriendelijk mogelijke verpakking.

Het design van het product is zo bedacht dat krassen het product eigenlijk enkel mooier maken. Het geeft het product karakter, zonder dat consumenten het ervaren als inferieur. Door de krassen die de modem aan de uitstekende ribben oploopt, krijgt het namelijk een uniek uiterlijk. Aldus de gedachtegang van Blackbirds, dat zowel de verpakking als het product ontwierp.

"We laten het product bewust onbeschermd in de doos en het design zorgt voor een gecontroleerde beschadiging, of liever ‘aging’ van de modem", verklaart directeur Eric Dumortier van het designbureau. Beschadiging als stijlelement: “Krassen en slijtage worden geen gebreken, maar een onderdeel van het esthetische en functionele karakter van de modem.”

Foliezak en kartonnen interieur

Vóór deze bijzondere omslag werd de modem op een klassieke wijze verpakt, vertelt Dumortier. De modem werd eerst in een beschermende foliezak gestoken en vervolgens met een kartonnen interieur op zijn plaats gehouden in een golfkartonnen transportverpakking. Met als doel om het product zoveel mogelijk tegen transportschade te beschermen. In plaats daarvan wordt nu enkel een golfkartonnen omdoosje als verpakking gebruikt, dat in alle richtingen nauwelijks groter is dan het verpakte product.

Dumortier doet uit de doeken hoe de bijzondere productverpakkingscombinatie tot stand is gekomen. “Ik ontmoette in 2023 op een verpakkingsbeurs global directeur duurzaamheid Koen de Wulf van Vantiva. Hij was al langer op zoek om de verpakking van hun modems duurzamer te maken en hoe het gebruik van materialen in verpakkingen verminderd kon worden. En dan met name plastic. Dat leverde veel afval op door eenmalig gebruik van verpakkingsmaterialen. De vraag was: kan dat niet slimmer?”

Het antwoord was voor Dumortier duidelijk ja. "We bedachten dat de verpakking eenvoudiger en duurzamer kon worden, door niet alleen het interieur van de doos aan te passen, maar ook het product zelf zó te herontwerpen. Zo kon al het plastic uit de verpakkingen worden gehaald zonder te vervangen door extra karton.”

Verhaal beter vertellen

Een tweede innovatie betrof het product zelf, in dit geval de modem. "Deze worden vaak teruggestuurd, hergebruikt en opnieuw uitgegeven. Normaal wordt er een nieuwe buitenkant omheen geplaatst om het apparaat er weer netjes uit te laten zien. Het idee nu is om een ‘skin’ te ontwerpen: een beschermende buitenkant die mag verouderen en zo ontworpen werd dat krassporen minimale impact hebben op het kwalitatief uiterlijk van het product. Dit is vergelijkbaar met hoe refurbished smartphones in verschillende kwaliteitsklassen worden verkocht.”

De nieuwe verpakkingen en skins zijn getest in de logistieke keten en kwamen als ‘winnend ontwerp’ naar voren in de zoektocht naar verduurzaming. B2b-klanten van Vantiva reageerden verschillend, weet Dumortier: sommigen namen het standaardontwerp direct over, anderen wilden een eigen variant. Hoe het precies door hun klanten – de consumenten als eindklanten, red. – wordt ontvangen, is nog niet helemaal duidelijk, het product is nog nieuw, maar het concept is veelbelovend en wordt inmiddels toegepast in nieuwe productlijnen.”

Jaartje ontwikkeling

Blackbirds en Vantiva hebben in 2023 ongeveer een half jaar samengewerkt aan de ontwikkeling en het testen van verschillende prototypen, blikt Dumortier terug. “Daarna zijn er nog een paar rondes geweest om zaken af te ronden. Uiteindelijk is het product in 2024 geïntroduceerd. Sindsdien kunnen klanten het ook daadwerkelijk kopen. Voor nu gaat het vooral om modems en aanverwante producten, zoals de apparaten die je vaak onder een televisie ziet staan. Er zijn ook professionele varianten voor telecombedrijven, maar het eerste concrete resultaat was een consumentenmodem.”

Wat Blackbirds betreft blijft het niet bij deze categorie als het gaat om de unieke en duurzame productverpakkingscombinatie. Sterker nog, zij heeft er al werk van gemaakt. Dumortier: “We hebben vanuit hetzelfde idee als de modem van Vantiva al een stuk of negen ontwerpen voor een Japans pianomerk gemaakt. Ook daar hebben we het product en de verpakking samen ontworpen. Dat is het voordeel dat wij als designbureau zowel verpakkingen als producten ontwerpen.”

Verder heeft Blackbirds al een project gestart met slimme lampen, waarbij ook de verpakking circulair en efficiënter moet worden. Dumortier kan er in het kader van concurrentiegevoeligheid nog niets zeggen, maar licht toch een tipje van de sluier. “Het idee is om verpakkingen zo te ontwerpen dat klanten ze kunnen hergebruiken. Daarbij kijken we niet alleen naar de lamp zelf, maar ook hoe die efficiënt verpakt en vervoerd kan worden, bijvoorbeeld hoe meer producten op een pallet laten passen, alsook naar hoe we hiermee het DNA van het merk kracht kunnen bijzetten met een uniek design.”

Materiaal vaak te iconisch

Voor wat betreft de verduurzaming van verpakkingen, is er in het algemeen nog flink wat werk aan de winkel richting een circulaire toekomst, stelt Dumortier. “We zien dat veel verpakkingen nu nog vaak te zwaar of te complex zijn, omdat met name de marketingafdeling van een bedrijf te veel inzet op een iconische verpakking.” Inzetten op iconiciteit is prima volgens Dumortier, maar niet meer ten koste van efficiëntie of impact.

Dumortier denkt dan bijvoorbeeld aan de Nutella-pot. “Een iconisch product dat iedereen kent. En de verpakking moet die uniciteit en herkenbaarheid van het merk uiteraard onderstrepen. Maar zowel het glas van de pot als het kunststof deksel zijn veel te zwaar en dik. Beide kunnen veel dunner, waardoor er materiaal wordt bespaard zonder dat het merk of de herkenbaarheid verloren gaat.”

Dwang via PPWR goed

Dat soort uniciteit levert dan wel vaak zichtbaarheid op in de winkel, maar kan je nog veel krachtiger maken door het te koppelen aan slimme designkeuzes, stelt Dumortier. “Wat dat betreft is het goed dat de overheid ons via de Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR) dwingt om milieuvriendelijker te verpakken. Standaardisering is een mogelijk spoor, maar er zijn ook beperkingen omdat merken zich toch willen blijven onderscheiden. Toch zijn er veel kansen om verpakkingen unieker, duurzamer en gebruiksvriendelijker te maken en dat kan als ontwerpers, marketeers en technici beter samenwerken.”

Uniciteit van een merk kan volgens Dumortier prima met een bijzonder design, zonder dat daar een uitzonderlijk of exorbitant materiaal aan te pas hoeft te komen. “Meer standaardisatie van materialen kan prima. Als er te veel verschillende verpakkingen en materialen zijn, wordt inzamelen en recycleren erg ingewikkeld. Daarom is het beter om te kiezen voor minder soorten materialen en grotere volumes, zodat er goede inzamelsystemen voor kunnen worden ingericht.”

Aantrekkelijk en praktisch

In het kader van diezelfde PPWR constateert Dumortier dat er ook veel meer belangstelling komt voor herbruikbare verpakkingen. Hij ziet wel uitdagingen. “Niet elke verpakking is geschikt om hergebruikt of hersteld te worden. Ik geloof enorm in het vereenvoudigen van verpakkingen en inzetten op chemische recyclagemogelijkheden, waarbij de verpakkingsindustrie gestimuleerd wordt in het inzamelen en creëren van haar eigen circulaire grondstoffen. Nieuwe ideeën, zoals kleinere etiketten met QR-codes waarop extra informatie staat, kunnen ook bijdragen aan minder afval. Wij proberen als ontwerpbureau vooral creatieve oplossingen te bedenken die zowel aantrekkelijk als praktisch zijn. Denk aan verpakkingen die gemakkelijker geleegd kunnen worden om voedselverspilling tegen te gaan. Het is erg lastig een gewone knijpfles voor sauzen helemaal leeg te krijgen. Daarom hebben wij het ontwikkelen van een nieuwe knijpfles andersom gedacht. In plaats van te bedenken hoe je de fles het beste kunt leegknijpen, hebben wij een knijpfles zo vormgegeven dat de binnenkant gemakkelijk toegankelijk is met een koffielepel en geen lastige randen heeft zodat je het laatste beetje inhoud eenvoudig eruit kunt scheppen. Dat is praktischer en sneller opgelost.”

Laaghangend fruit

En dan tot besluit: “De consument moet altijd centraal staan bij een nieuw, duurzaam verpakkingsontwerp. De uitdaging is om verpakkingen en systemen te bedenken die zowel praktisch, duurzaam als aantrekkelijk zijn. Op korte termijn kan er winst worden geboekt door verpakkingen lichter te maken, minder materiaal te gebruiken en verpakkingen eenvoudiger te maken die nog steeds hét verschil maken in het schap. Dat is laaghangend fruit waar we meteen mee aan de slag kunnen en in lijn brengen met de strategie of het DNA van de merken waarvoor we werken.”

Foto's: Blackbirds