INDUSTRIE 4.0, WANNEER AUTOMATISERING JOBS CREEERT

De visie van Digital Wallonia (AdN)

L'Agence du Numérique (AdN) is een naamloze vennootschap van publiek recht dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van de digitalisatie in Wallonië. Het AdN is verantwoordelijk voor het monitoren van technologische innovaties en praktische toepassingen in de industrie en het coördineren van operationele acties en communicatie naar de industrie. Deze rol beantwoordt aan het digitale strategische programma Digital Wallonia dat door de Waalse regering werd goedgekeurd in 2015. We spraken met Renaud Delhaye (senior expert) en Fanny Deliège, die de leiding heeft over het 'Made Different'-programma.

 

VERBINDING LEGGEN

Sinds enkele jaren worden we geconfronteerd met termen als digital factory, factory of the future, smart factory en vooral industry 4.0. Wat betekent deze term precies voor jullie?

Renauld Delhaye: “Het thema van Industrie 4.0 omvat alle sectoren van productie, bouw, grondstoffen en verwerking, zoals de houtindustrie, en niet te vergeten de landbouw met 'smart Farming", begint de heer Delhaye. “De programma's hebben betrekking op verschillende sectoren en hun evolutie naar een modern productie- en beheermodel. Het bestaat uit het vinden van op maat gemaakte oplossingen om de automatisering van interactieve productietools mogelijk te maken, zowel tussen machines onderling als tussen de productiemiddelen en het product dat wordt vervaardigd. Tegelijkertijd voltooit een integratie van verschillende management- en marketingtools de overgang naar een bedrijf dat volgens het 4.0-model produceert. Als AdN is het onze rolom ondernemers en leveranciers te verbinden die bedrijven kunnen helpen om over te stappen naar 4.0.“

 

BELGISCHE PRESTATIES

Hoe zijn de prestaties van Wallonië/België op dit gebied? Kunnen we het tempo volgen?

Renauld Delhaye: “De oorsprong van de beweging ligt in Duitsland, waar het programma werd gestart in 2011. België is een van de eerste landen die in 2013 zijn gevolgd. Althans op programmaniveau, omdat het in de praktijk maar heel langzaam verandert. Vlaanderen heeft een beetje voorsprong, wat vooral te danken is aan het industriële weefsel van de regio, maar het verschil met Wallonië is niet erg groot. Het is dus zeker zo dat alle regio's zich nog in een vroeg stadium bevinden en het nog veel werk zal kosten om de bedrijven te sensibiliseren voor het idee dat industrie 4.0 ook iets voor hen is. Het is onder meer belangrijk om te communiceren dat 4.0 niet alleen in zeer grote bedrijven, maar ook in kleine en middelgrote bedrijven toe te passen is. Dit is de reden waarom we bedrijven in contact proberen te brengen met consultants en bedrijven die zich bezighouden met de verschillende specialiteiten van de 4.0. Er werd ook besloten dat de eerste stappen in die richting gratis zijn of ondersteund worden door de regio door middel van 'bedrijfscheques' die tot 90.000 euro kunnen bedragen.“

 

DE TRANSITIE

Welke stappen moeten onze bedrijven nog nemen om de overstap van de industrie van de toekomst te maken? Zijn er bepaalde zaken die deze overgang vertragen of zelfs tegenhouden?

Renauld Delhaye: “Zo'n overgang mag je niet lichtvaardig aanpakken, want het gaat over een aantal te volgen stappen die beginnen met het nadenken over het te bereiken doel. Dit klinkt nogal voor de hand liggend, maar net als bij het opstarten van een bedrijf heeft men een goed gedefinieerd bedrijfsplan nodig voordat men met de overgang naar 4.0 begint. Vanuit dit plan kunnen we de ondernemers al doorverwijzen naar de verschillende experts die hen tijdens de transitie kunnen begeleiden. Deze stellen eerst een profiel op van het bedrijf om bv. de mate van digitale maturiteit te meten. Vanuit dit profiel wordt een lijst met te ondernemen acties opgesteld. In deze fase kunnen we de ondernemer nog steeds ondersteunen met advies of financiële middelen in de vorm van subsidies. Momenteel hebben we ongeveer veertig bedrijven die een overgangsprogramma naar de 4.0 volgen. Dit gebeurt vanuit een bedrijfsstructuur die al 'lean' moet zijn, die een zekere digitale maturiteit heeft en waar personeel aanwezig is dat ook kennis heeft van of al vertrouwd is met het gebruik van computerhulpbronnen. De kosten zijn inderdaad een belangrijk punt. Het probleem is dat het erg moeilijk is om een ROI te berekenen of zelfs om maar te voorzien wat de financiële impact zal zijn aan het einde van de rit. En tot slot is het waar dat sommige bedrijven niet erg open zijn en bang zijn om hun werkwijze aan mensen buiten het bedrijf te tonen.“

Er wordt dikwijls gezegd dat automatisering geen jobs doet verdwijnen, maar dat die repetitief, zwaar en vuil werk vervangt door 'betere' jobs. Maar kan iemand die al twintig jaar aan een lopende band werkt, naar een nieuwe positie worden geleid? Is er geen risico om een categorie van mensen te creëren die nergens meer terechtkunnen?

Renauld Delhaye: “Automatisering elimineert geen werkgelegenheid, integendeel, het vergroot de werkgelegenheid. Volgens Sirris neemt het gemiddelde personeelsbestand na een uitgebreide digitalisering toe met 23%. Wat betreft de kwalificatie van het personeel, is het duidelijk dat we meer goed opgeleide mensen nodig zullen hebben, maar er is toch al een hele tijd een overgang naar de informatica aan de gang, dus zullen we vooral de nadruk moeten leggen op het vermogen om zich aan te passen."

Wanneer men naar de vacaturewebsites kijkt, zijn er honderden technische vacatures vacant. Wat is de reden voor dit personeelstekort?

Renauld Delhaye: “Wanneer we met bedrijfsleiders praten, beseffen we dat het probleem van vacatures op verschillende niveaus ligt. Aan de ene kant bieden heel wat beroeps- en technische scholen cursussen aan die uiteindelijk leiden tot banen die verouderd zijn of die in de nabije toekomst zullen verdwijnen. Aan de andere kant is parate kennis niet noodzakelijk de belangrijkste parameter voor een bedrijf. Men heeft uiteraard een basis nodig, maar de meeste bedrijven leiden hun personeel zelf op. Het zijn dus vooral de motivatie en de kracht van aanpassing van de kandidaten die veel belangrijker zijn."

België is een land van kmo's. Deze bedrijven hebben vaak minder mogelijkheden in personeelsmanagement en investeringen in hun personeel. Hoe kunnen ze de ontwikkelingen nog volgen? Zijn er programma's om deze bedrijven te helpen?

Fanny Deliège: “Er bestaan verschillende programma's die kunnen helpen, maar het meest uitgebreide programma is 'Made Different', dat in 2013 werd gecreëerd door Agoria en Sirris, en dat rekening houdt met zowel de productiemiddelen als het personeelsbeleid. Het is een bewustmakingsprogramma en ondersteunt bedrijven bij de overgang naar 4.0. Het programma wordt georganiseerd door een consortium van partners, waaronder de concurrentieclusters (Pôles de compétitivité), de geaccrediteerde onderzoekscentra en de sectorale federaties en, uiteraard, Digital Wallonia. Het programma bevat zeven transformaties van productietools en hun omgeving plus een transformatie van het bedrijfsmodel." (zie kaderstuk)

 

DIAGNOSE VAN HET BEDRIJF

Fanny Deliège: "Elk bedrijf kan een onlinediagnose van zijn bedrijf laten doen om zich ervan te vergewissen in hoeverre de eigen organisatie klaar is voor de overstap naar de industrie 4.0. Vervolgens kan het een halve dag hulp vragen van een expert die een meer diepgravende diagnose maakt van het bedrijf en die omzet in een actieplan waarbij een lijst met leveranciers en privédeskundigen wordt opgesteld. De vergoedingen voor die halve dag worden gedragen door Made Different en voor verdere acties die moeten worden ondernomen, heeft het bedrijf recht op cheques tot een waarde van 90.000 euro. Het is duidelijk dat dit slechts een deel van de kosten en investeringen dekt die nodig zullen zijn, maar we hebben er vertrouwen in dat dit bedrijven zal helpen om een tastbare eerste stap richting 4.0 te zetten."

In hoeverre werkt de samenwerking tussen bedrijven en universiteiten goed? Kunnen we deze samenwerking nog uitbreiden?

Renauld Delhaye: “Het is bijna een cliché, maar in de praktijk doen de universiteiten meestal fundamenteel onderzoek dat niet noodzakelijkerwijs concrete resultaten oplevert. Tegelijkertijd is er niet voldoende direct contact met de universiteiten en is er geen gecentraliseerde lijst van lopende onderzoeken die makkelijk te raadplegen is door de bedrijven. Hierdoor blijft het hele onderzoeksgebied in Wallonië en in België een onbekend gebied voor de meeste bedrijven."

Hoe staan werknemersorganisaties tegenover de overgang naar industrie 4.0? Zijn ze zich bewust van wat ons te wachten staat?

Renauld Delhaye: “Laten we zeggen dat ze nogal wantrouwig staan tegenover het hele 4.0-gebeuren omdat automatisering nog steeds een zeer negatieve reputatie heeft, terwijl daar geen reden voor is. Naast het feit dat automatisering werkgelegenheid creëert, zien we dat, binnen bedrijven die een overgangsprogramma volgen, het personeel meestal positief tot zeer positief is over de implementatie van de verschillende automatisatiesystemen. We kunnen dus concluderen dat er zich bij de overgang naar 4.0 in de praktijk minder problemen stellen dan men zou kunnen denken in termen van acceptatie door het personeel, maar dat het wel noodzakelijk is dat de bedrijfsleiders er echt in geloven en het dan ook zo goed mogelijk moeten communiceren."