Papier.be strijdt tegen greenwashing en waarschuwt voor energieverslindende digitaliseringsgolf
Gesprek met voorzitter Firmin François over de vooroordelen over papier
Ondanks merkbare verbeteringen in het beeld dat consumenten hebben van de milieu-impact van papier, toont recent onderzoek aan dat er dringend meer inspanningen nodig zijn om consumenten correct te informeren over de duurzaamheid van papierproducten. Wij hadden hierover een gesprek met de voorzitter van sectorfederatie Papier.be, Firmin François.
Het onderzoek werd uitgevoerd door Papier.be, in samenwerking met haar internationaal actieve evenknie Two Sides, dat zich als Brits onderzoeksbureau exclusief richt op de thema's papier en milieu.
Misleidende informatie
De papierindustrie is vaak het slachtoffer van misleidende en soms valse informatie over de duurzaamheid van papier in vergelijking met digitale opties. Papier.be, de vereniging van de papierketen in ons land, waarschuwt voor dergelijke praktijken die een voedingsbodem zijn voor greenwashing. De organisatie neemt ook stappen tegen verschillende bedrijven en organisaties die misleidende en ongefundeerde milieuargumenten tegen papier blijven gebruiken in hun communicatie.
Hoewel het onderzoek wijst op een lichte verbetering van het milieu-imago van papier ten opzichte van twee jaar geleden, blijft de industrie kampen met vooroordelen die worden gevoed door misleidende informatie. Ongefundeerde marketingclaims zoals 'print mij niet, spaar een boom' worden nog steeds regelmatig gebruikt om consumenten te overtuigen om voor een digitaal alternatief te kiezen.
Digitale impact
"Maar net zoals papier heeft digitale communicatie ook een impact op het milieu", aldus François, "en dat beseft de consument niet. De digitale industrie alleen al is verantwoordelijk voor 5 tot 9% van het wereldwijde elektriciteitsverbruik, wat overeenstemt met meer dan 2% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Als hier niets aan gedaan wordt, kan dit cijfer tegen 2040 stijgen tot 14% van de broeikasgassen."
"Iedereen heeft vandaag een gsm, een computer, een tablet. Maar wat zijn de grondstoffen die nodig zijn om deze digitale dragers te maken? Die worden vooral gedelfd in zuiderse landen en uiteraard ook nog naar alle uithoeken van de wereld vervoerd."
"Omgekeerd stoot de print- en papiersector in Europa slechts 0,8% van de industriële broeikasgassen uit, waarmee het een van de laagste uitstoters in het industriële landschap is." Meer informatie over de exacte uitstoot- en recyclagecijfers van de wereldwijde papierindustrie is terug te vinden op de website van Two Sides.
"De consument denkt bij papier automatisch aan bossen die overal worden gekapt. We gebruiken echter alleen de bijproducten van het bos of de zagerij als grondstof voor de productie van papier. Meer bepaald de vezels, het afval, dat overblijft nadat de grootste stukken van de boom zijn gebruikt voor andere sectoren zoals de meubelmakerij."
Kostenbesparing
Volgens het onderzoek doorprikt toch meer dan de helft van de consumenten (63%) de milieuclaims waarbij papier de kop van jut is. Ze vinden deze misleidend en vooral gedreven door kostenbesparing. Bovendien geven ruim 2 op 3 consumenten aan dat ze liever het recht hebben om zelf te kiezen hoe ze hun documenten ontvangen, dan dat ze gedwongen worden om digitale opties te kiezen.
Gebrek aan kennis
François benadrukt het verschil tussen greenwashing en een rechtstreekse aanval op de papierindustrie. In veel gevallen betreft het gewoon een gebrek aan informatie en communicatie, aan kennis dus, zowel bij particulieren als bij bedrijven. Onderaan je mail het zinnetje 'print mij niet, spaar een boom' zetten, is zo gedaan en geeft je bedrijf snel een groen en dus goed imago.
Bedrijven die bijvoorbeeld digitale facturen sturen, verschuilen zich achter het milieu-argument maar willen eigenlijk kosten besparen. Men kent de exacte prijs van alles in de cloud opslaan niet, maar de prijs van een pak papier en een printer in de winkel wel. Nochtans, digitaal opslaan kost enorm veel energie, en dus geld."
AI-koorts
Recent kopte zakenkrant De Tijd 'CO2-uitstoot Google in vijf jaar met de helft gestegen'. Uit dit artikel bleek dat Google zijn CO2-uitstoot in 2023 heeft zien toenemen tot 14,3 miljoen ton, of 48% meer dan in 2019. De toename is volgens het internetbedrijf een gevolg van de toegenomen vraag naar artificiële intelligentie. De datacenters om die aan te drijven, vragen veel energie. Ook concurrenten Amazon en Microsoft worden met dat probleem geconfronteerd.
Microsoft meldde in mei 2024 dat zijn CO2-uitstoot met 30% was gestegen sinds 2020. De resultaten staan haaks op de voornemens van zowel Google als Microsoft om tegen 2030 volledig klimaatneutraal te opereren.
De AI-koorts leidt tot een stormachtige groei van het aantal datacenters. Die zijn zeer energie-intensief, wat de energietransitie in een groot aantal landen bedreigt. In Ierland zouden alle nieuw geplande datacenters samen meer energie verbruiken dan er duurzaam wordt opgewekt in het land.
AI is namelijk afhankelijk van de verwerking van enorme hoeveelheden data, waarvoor miljarden bewerkingen nodig zijn. Als we beroep doen op het aanbevelingsalgoritme van onze favoriete streamingdienst, staan we er niet bij stil welk gigantisch energieverbruik daarachter schuilt. Een aanzienlijk deel wordt nog steeds opgewekt door fossiele energiebronnen. De populariteit van AI-toepassingen heeft dus ook een keerzijde.
Meer bos in Europa
Het meest voorkomende argument tegen papier is het verdwijnen van bossen door het gebruik van hout als grondstof voor de papierproductie. Uit het onderzoek blijkt dat 63% van de bevraagden gelooft dat de Europese bossen krimpen.
"In werkelijkheid groeiden de Europese bossen tussen 2005 en 2020 met circa 58.000 vierkante kilometer", benadrukt François. "Dat is een oppervlakte groter dan Zwitserland. Dit is te danken aan bebossing door het planten van bomen op land dat voorheen niet bebost was en de natuurlijke uitbreiding van bossen in onbewoonde gebieden."
De enquête toont enige vooruitgang in de positieve perceptie van papier. Maar ze benadrukt vooral het belang van investeringen in het informeren van consumenten over het duurzame karakter van de papierproducten. De papierketen ondersteunt immers de groei van duurzaam beheerde Europese bossen en het verantwoord gebruik van resthout uit bossen en zagerijen.
"Bovendien bedraagt het Europese recyclingpercentage 71,4%, waardoor de papierindustrie een belangrijke speler en pionier is in de circulaire economie."
Rol papier
In een tijdperk waarin digitalisering de boventoon voert, is het meer dan ooit cruciaal om stil te staan bij het belang van papier. Daarom is Papier.be eind 2023 gestart met de campagne 'Papier doet ademen?’. "Papier is niet slechts een materiaal, maar een onmisbare schakel in onze maatschappij, een partner in duurzaamheid en een bewaarder van kennis en creativiteit", vertelt François hierover.
"Met deze campagne willen we niet alleen benadrukken dat papier zuurstof geeft aan onze gedachten, maar ook bijdraagt aan een duurzame toekomst."
Digitaal doolhof
Aan de andere kant worden we vandaag misschien wel overstelpt met digitale oplossingen en apps die ons leven zogenaamd makkelijker zouden moeten maken. De overheid maakt er een prioriteit van om haar dienstverlening online aan te bieden, maar doet de Belgen tegelijk verdwalen in een digitaal doolhof.
4 op de 10 Belgen zijn digitaal kwetsbaar, zo blijkt uit de barometer voor digitale inclusie van de Koning Boudewijnstichting. De cijfers gaan in dalende lijn, maar er is nog werk aan de winkel, benadrukt de stichting.
Naast de overheidsapps zoals eBox zijn er ook private spelers die een deel van de dienstverlening voor hun rekening nemen. Zo kan je facturen of documenten van overheidsdiensten ook in Doccle ontvangen en bewaren. Vaak krijg je op deze manier via verschillende kanalen melding van een nieuw bericht of factuur: via mail, de eBox en ook nog eens via Doccle.
Uit eerder onderzoek bleek al dat de helft van de Belgen niet goed overweg kan met digitale toepassingen zoals Doccle of Zoomit. Heel wat burgers verkiezen ook om hun documenten op papier te ontvangen. Ilse Mariën, VUB-professor digitale inclusie en ambassadeur van Papier.be, blijft daarom hameren op de keuzevrijheid tussen papier en digitaal.
Naast de overheid, kiezen ook grote en populaire retailers voor digitale kassatickets. In sommige winkels kun je geen papieren kassaticket meer krijgen: je bent verplicht om je telefoonnummer te geven of de app van de winkelketen te downloaden om een elektronisch kassaticket te ontvangen.
Voor veel consumenten is dit niet efficiënt en transparant. Het roept bij velen ook vragen op over het respect voor hun privacy. Papier.be benadrukt dat de vrije keuze tussen papier en digitaal gewaarborgd moet zijn voor elke burger en consument.
"Wij zijn niet tegen digitalisering. De twee sectoren zijn complementair. Alles heeft een impact, wij willen bewustwording en duidelijke communicatie", besluit François.
Papier.be verenigt de verschillende actoren uit de Belgische papierketen: boseigenaars, producenten en verwerkers van pulp, papier en karton, drukkerijen, uitgevers van kranten, magazines, huis-aan-huisbladen alsook papier- en kartonrecuperanten. Papier.be informeert, communiceert en sensibiliseert het grote publiek over de rol en de intrinsieke waarde van papier en haar afgeleide producten op sociaal, economisch en ecologisch vlak.
