Duurzaamheid is een kwestie van lange adem
Meeste milieuwinst te behalen via recyclage
Wetten, regels en richtlijnen op Europees niveau zorgen ervoor dat de signbranche steeds meer aan de slag moet met duurzaamheid en het reduceren van CO2-uitstoot. Leveranciers en brancheorganisaties zijn er volop mee bezig, maar eenvoudig is het niet. “2025 wordt voor sign en large format printing een belangrijk jaar met wellicht een kantelpunt naar effectieve oplossingen.”
Voor dit artikel liet M&C Magazine zich onder andere inspireren door wat er over de grens in Nederland speelt op duurzaamheidsvlak. Eduard Hoogendijk, directeur van Fespa Nederland, begrijpt het echt wel. Mensen worden zo langzamerhand duurzaamheidsmoe. “Maar er is nu eenmaal geen kant-en-klare oplossing voor het verduurzamen van een industrie. Je moet een lange adem hebben om een positieve impact te maken op het milieu”, zegt hij.
“Er is een heel aantal partijen actief bezig om te kijken hoe we daadwerkelijk een verandering tot stand kunnen brengen in de large format printing- en signindustrie. Er zijn volop ontwikkelingen gaande: machines die zuiniger omspringen met energie, hergebruik van oude machineonderdelen, steeds meer watergedragen inkten, uv-droging met led en in de logistiek kijkt men naar energiezuinig en zo schoon mogelijk vervoer.”
In België komen de duurzaamheidsinitiatieven nog van individuele bedrijven, constateert Els Vansteenkiste, directeur van Fespa België. “Vorig jaar voerden wij rondetafelgesprekken om eens te luisteren naar waar onze noden liggen en wat we kunnen doen. Aan tafel zaten de partijen van de volledige keten: de signbedrijven, sectororganisatie Febelgra, het kennis- en innovatiecentrum VIGC en bedrijven als Agfa, Igepa, Canon, Cosign, Spandex en Thyssenkrupp.”
Vanuit deze brainstormsessies is in 2024 het GRACE-project gestart, om de overgang van de grafische sector naar een meer circulaire economie te helpen bevorderen. Dit is een initiatief van VIGC en Centexbel-VKC (Kenniscentrum voor de Textiel- en Kunststoffensector). Fespa België is daarin partner. Vansteenkiste: “Wij zoeken naar samenwerkingen om als industrie stappen voorwaarts te kunnen zetten.”
Fespa België tilt de samenwerking naar Europees niveau. Vansteenkiste: “Ik vind het heel positief als ik kijk naar Nederland, Frankrijk en Engeland, dat we allemaal bereid zijn om aan tafel te zitten. Ik ben dankbaar voor de bereidwilligheid van de bedrijven om iemand naar de tafel af te vaardigen. 2025 wordt voor sign en large format printing een belangrijk jaar met wellicht een kantelpunt naar effectieve oplossingen.”
Stabiliteit
De meeste milieuwinst valt te behalen bij de materialen, aldus Minne Zijlstra, product- & key accountmanager bij Igepa Nederland. “Zelfs bij een volledig bedrukt paneel maakt de inkt nog steeds minder dan vijf procent uit van het geheel.” Zijn bedrijf riep 'Igepa Circulair' in het leven, voor het recycleren van bont en helder plexiglas en pvc. Het zijn materialen die ze bij de klant of een (evenement)locatie ophalen. De leverancier werkt onder meer samen met LFP-producent Probo. “Bij Probo bijvoorbeeld gaat het om Banner 510. Dat pvc-doek wordt versnipperd. Probo maakt er vervolgens Sign Again van, een honderd procent circulair plaatmateriaal.”
Igepa Circulair haalt ook aluminium-composietpanelen (ACP) op, maar dat materiaal zit nog niet in een circulair systeem. Zijlstra: “Bij ACP wordt de polyethyleenlaag ertussenuit gesmolten, daar wordt granulaat van gemaakt. De aluminium toplagen die overblijven gaan naar de raamprofielenindustrie.”
Recentelijk is aan het recycleeraanbod Forex Re toegevoegd. “De gebruikte pvc-platen Forex worden geshredderd tot granulaat. Met 30 procent van dit gerecycleerde materiaal wordt een nieuwe plaat Forex Re geperst.” Tot nu toe blijft het bij 30 procent, omdat het Duitse 3A Composites, de ontwikkelaar van Forex Re, er een voorzichtige start mee wilde maken. De stabiliteit is daarmee op dit moment gelijk aan die van de originele Forex. Zijlstra: “In de toekomst wordt dat geschaald naar 90 procent. Er moet altijd minimaal 10 procent nieuwe grondstof bij, om de stevigheid te waarborgen. Als je pvc continu recycleert, dan gaat de kracht achteruit.”
Chemisch versus mechanisch
Recyclage kent twee technieken om producten terug te brengen tot nieuwe grondstoffen: mechanische en chemische recyclage. Eduard Hoogendijk legt uit: “Chemische afbreking kan met twee methodes, ten eerste pyrolyse. Door kraken of verhitten worden kunststoffen teruggebracht tot olie of gas. Om weer een nieuw product te maken, moet je 50 procent productiemateriaal toevoegen. Je verliest dus veel materiaal. Bij de tweede methode, depolymerisatie, worden polymeren gesplitst op moleculair niveau tot bruikbare, hoogwaardige monomeren als basis voor nieuwe kunststofmaterialen. Daarbij laat je de kleuring zitten. Een grijs product kun je bijvoorbeeld voorafgaand aan verdere bewerking eerst bedrukken met witte inkt. Depolymerisatie scoort veel hoger. Rond de 80 procent is bruikbaar voor een nieuw product.”
Zo bezien is chemische recyclage een logische keuze. Die technologie kan echter niet zonder mechanische recyclage. Om materiaal chemisch te kunnen afbreken, moeten er immers snippers worden gemaakt. De chemische techniek vraagt bovendien veel energie, veel meer dan de mechanische.
In de afgelopen jaren is ook geëxperimenteerd met alternatieven voor pvc, zoals polypropyleen (PP) en polyethyleen (PE). Het blijven echter plastics, gemaakt van aardolie, zegt Minne Zijlstra. “Met de Europese richtlijn Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) wil iedereen straks CO2-uitstoot verminderen. Stel, je combineert een pvc-product met een pvc-vrij product, dan duw je twee substraten de wereld in. Met een gerecycleerd product van pvc blijft het bij één substraat. Pvc-vrij is daarom niet de ideale oplossing. De echte oplossing ligt in recycleren.”
Onuitvoerbare regels
Toch is ook recycleren geen eenvoudig verhaal. Behalve de CSRD-regelgeving zijn er heel wat wetten en regelgevingen die tussen nu en drie jaar geëffectueerd worden, vertelt Hoogendijk. Die kunnen het verduurzamingsproces enerzijds helpen versnellen. Anderzijds ziet Zijlstra soms bedrijven die juist tegen wet- en regelgeving aanlopen.
Hij noemt het voorbeeld van het Nederlandse bedrijf Vinylrecycling dat afgelopen november failliet werd verklaard. Het pvc-recyclagebedrijf liep stuk op een onuitvoerbare regel van de ILT (Inspectie Leefomgeving en Transport). Volgens de ILT was de 20.000 tot 25.000 ton gerecycleerd pvc dat het bedrijf wereldwijd verkocht, geen grondstof, maar een afvalproduct. Export en storten van plastic afval naar landen buiten de Europese Unie, is sinds 2023 verboden. Het recyclagebedrijf spande hierover een kort geding aan tegen de ILT. De Raad van State sprak zich erover uit: de ILT had te hoge eisen gesteld. Maar toen was Vinylrecycling al failliet.
Sinds 2024 zijn er in Nederland in totaal zeven plastic-recyclagebedrijven failliet gegaan, waarbij het voornamelijk gaat om mechanische recycleerders. Er wordt tegenwoordig flink geïnvesteerd in chemische recyclage. Het gaat om grote bedrijven, zoals Shell en Unilever, met grote volumes afvalmaterialen, waarvan ze weten dat ze daarvoor op den duur verantwoordelijk worden gesteld.
Volgens Hoogendijk hebben plasticrecycleerders het niet zozeer moeilijk met het ophalen van afval of de technische kant van het recycleerbaar maken, maar met de afzet van gerecycleerd materiaal. “Het is eenvoudigweg veel goedkoper om nieuwe grondstoffen te gebruiken. Een oplossing daarvoor? Die komt er op het moment dat er geen aardolie meer is. Voor de komende jaren zijn er nog wel olievoorraden, maar die raken op of het wordt te duur om de olie te winnen. Voor nu moeten we op een of andere manier stimuleren dat gerecycleerde producten interessanter zijn. Tegen deze kwestie loopt de hele markt op dit moment aan.”
Naar aanleiding van de omgevallen recyclagebedrijven roept Eduard Hoogendijk de overheid op om te kijken naar kansen en niet naar het opleggen van beperkingen. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van subsidies. Dat geld moet dan wel terechtkomen bij innoverende bedrijven, en niet bij allerlei grote consultancybureaus. Hoogendijk: “Vaak kunnen bedrijven niet eens zelf een subsidie aanvragen, dat moet dan via tussenpartijen en bureaus. Dat maakt het erg ingewikkeld.”
Spagaat
Een andere kwestie bij het herwinnen van grondstoffen, is de aard van zacht pvc. Harde pvc-platen zijn uiterst geschikt voor recyclage, zonder milieuschade of effect op de kwaliteit. Hoogendijk: “Een ander verhaal is zacht pvc. Daarin zitten weekmakers om het materiaal flexibel te houden. Weekmakers hebben de neiging om uit het materiaal te treden en komen dan in het milieu terecht. Zacht pvc is bovendien vaak een samengesteld product. Er zit een lijmlaag op of een rugpapier, zoals in de foliemarkt. Daarmee wordt het een stuk moeilijker om het te hernieuwen."
"Voor het wrappen zijn er wel wat alternatieven voor pvc: polypropyleen, polyethyleen, polyurethaan, polyester. Die stoffen kunnen helaas niet hetzelfde als pvc. Je levert daarmee dus in op je toepassingsgebied. Alternatieven zijn bovendien al snel een factor vier duurder. Er zijn gekleurde polyurethaans om auto’s mee te wrappen. Mensen die een Ferrari willen laten wrappen, zeggen: dus polyurethaan is beter? Prima, doe maar. Maar voor bestickering van een bestelwagen? Dat willen weinig mensen betalen.”
Daarmee zijn we meteen beland bij het kostenprobleem. Allemaal leuk en aardig, maar als een gerecycleerd product duurder is, dan zit de gemiddelde klant toch liever voor een prijsje op de eerste rij. Die klant haalt zijn plastic granulaat dan toch liever goedkoop uit China, is de veronderstelling. Minne Zijlstra van Igepa zegt hierop: “Uiteindelijk gaat iedereen zich moeten houden aan de Europese CSRD-regelgeving. Er ontstaat een spagaat tussen duurzaamheid en prijs. De bedrijven die de CSRD wel goed oppakken, kunnen hun klanten en leveranciers op hun beurt weer adviseren over hun rol hierin. Dat is een service en dan wordt de prijs al minder belangrijk. Bedrijven die zich niet specificeren in CO2-reductie, kunnen alleen nog maar concurreren op de P van prijs. Uiteindelijk worden die bedrijven verplicht door nieuwe wet- en regelgevingen om er ook in mee te gaan.”
“Wat je ziet is dat de grote merken, de Nikes en Tommy Hilfigers, volop inzetten op sustainability. Die vragen om documentatie en gaan daar op sturen. Bij webwinkel Bol.com bijvoorbeeld kun je nu nog als klant producten selecteren op prijs en levertijd. De goedkoopste of snelste komt bovenaan in de zoekresultaten. Vanaf midden 2025 met eventuele uitloop naar 2026, kan de klant selecteren op CO2-uitstoot. Voor Bol.com wordt het meest duurzame product de standaard.”
Kruisbestuiving
Volgens Minne Zijlstra moeten de grote ketenpartners de aanjagers zijn van de verduurzaming. “Onze klant stelt ons een vraag, die hij op zijn beurt van zijn klant heeft gekregen. Dat is de signmaker, die zijn opdracht heeft gekregen van een merkeigenaar. Multinationals en adverteerders vragen steeds vaker om karton. Het momentum zit bij die multinationals, de leveranciers en bij de grote LFP-producent.” De stille hoop is dat ook de kmo in de signbranche daar straks de vruchten van kan plukken. Samenwerking om tot een duurzamere branche te komen is hard nodig om kennis en kunde met elkaar uit te wisselen.
Wellicht moet de LFP- en signbranche zich feller roeren om de opinie over het recycleren van plastics te laten omslaan naar een gunstiger oordeel? Eduard Hoogendijk: “Ik ben ervan overtuigd: elk bedrijf is bezig met duurzaamheid, in ieder geval in hun productieproces, en wil die kennis met anderen delen. Maar als het gaat om innovatie en kennis over recycleren, dan houden de bedrijven de kaarten een beetje tegen de borst. Ze willen ieder voor zich de eerste zijn die het goed voor elkaar heeft. Maar het probleem is veel groter dan alleen het eigen bedrijf. Alles wat wij bij Fespa ontdekken, gaan wij dan ook aan niemand exclusief geven.”
