E-commerce: UNIZO slaat alarm

"Controleer alle actoren, niet alleen de makkelijk bereikbare eigen handelaars"

Onze retailsector dreigt te bezwijken onder een stortvloed aan pakjes uit Azië die tegen extreem lage prijzen onze markt overspoelen. UNIZO is voorstander van e-commerce, maar eist wel dezelfde spelregels die veiligheid, duurzaamheid en gunstige arbeidsvoorwaarden vooropstellen. Aan het woord zijn econoom en retailexpert Chiel Sterckx en Elise Detavernier, die het dossier vanuit de UNIZO-studiedienst trekt.

Meer controle en handhaving vereist

Pakketjes van Shein, Temu en co worden en masse aangeleverd. Over hoeveel instroom van buiten de EU spreken we precies?

"Uit cijfers van de douane blijkt dat het gaat om 4 miljoen pakjes per dag in 2024. De douanediensten kunnen deze enorme toestroom niet aan. De personeelscapaciteit neemt nauwelijks toe, waardoor slechts een fractie gecontroleerd wordt." 

Op welke manier kunnen controles dan efficiënter worden uitgevoerd?

"Dat kan al zonder extra investeringen, want we leven nu eenmaal in budgettair moeilijke tijden. We kunnen in België beginnen de douanediensten efficiënter te laten werken, bijvoorbeeld met behulp van bestaande technologieën, zoals scantechnieken. En door een aantal wetswijzigingen."

"Nu is het zo dat er een steekproef wordt genomen bij een palet bestaande uit verschillende pakjes. Wanneer dat ene pakketje niet conform is, dan moet je in principe elk pakket individueel controleren. Keer dit om: als er één inbreuk wordt vastgesteld, is het aan de importeur om aan te tonen dat de rest wel in orde is, bijvoorbeeld door de nodige documenten voor te leggen."

"Verder kan worden ingezet op meer doelgerichtheid: stel prioriteiten en controleer vooral die invoerders waar eerdere inbreuken zijn vastgesteld. Al deze maatregelen leveren op termijn een dubbel voordeel op: ze versterken de naleving van de regels én zorgen voor extra inkomsten die terugvloeien naar de overheid."

Dark patterns

Hoe verleiden (of zelfs misleiden) buitenlandse digitale platforms de consument?

"Niet-Europese e-commercebedrijven maken gebruik van een aantal strategieën die in Europa verboden zijn, of die in ieder geval deontologisch niet correct zijn. Denk aan het aanbieden van gratis producten met beloningssystemen, verkopen met verlies, artificiële tijdsdruk met een tikkend klokje, of een banner in de trant van 'nog slechts één in voorraad'."

"Dit zijn zogenoemde 'dark patterns', misleidende trucs die het koopgedrag beïnvloeden. Dankzij AI leren deze buitenlandse bedrijven onze consumenten kennen, en ze spelen daarop in. Met die overtuigingskracht stimuleren ze mensen om op hun platformen impulsieve aankopen te doen."

Wat kan de overheid verder nog overwegen?

"De FOD Economie en FOD Volksgezondheid zouden de inbreuken voor alle actoren op de markt gelijk moeten controleren en vooral handhaven, niet enkel de makkelijk bereikbare eigen handelaars. Hoe meer drempels aanbieders ervaren om op de Europese markt te komen, hoe meer ze ernaar zullen streven om in orde te zijn met de EU-protocollen en standaarden."

"Verder moet de overheid beseffen dat het verder gaat dan onze bedrijven, maar het ook over de bescherming van de consument gaat. Er zijn gigantische privacyinbreuken op de data die worden verzameld op die verkoopplatformen. Dit is in strijd met de GDPR-wetgeving."

"De consument moet blijven horen waarom en waarvoor de niet-conforme handel nadelig is. Lokaal shoppen staat gelijk aan kwaliteit, duurzaamheid en goede service"

Op welke manier counteren we deze gevaren van buiten Europa?

"Bij inbreuken kunnen we illegale methodes bestraffen met striktere regels, betere controle en handhaving, zoals het offline zetten van de websites. We kunnen ook zoeken naar manieren om hen echt te raken door de supply chain aan te passen en hun omzet te verminderen door hun websites bij inbreuken offline te halen."

Point of no return

De effecten van niet-Europese e-commerceplatformen zijn nu al zichtbaar. Kunt u dat verduidelijken?

"De gevolgen zijn niet min. Ten eerste komt er druk op de economie; elke euro kan maar één keer uitgegeven worden. Dit leidt tot omzetverlies bij onze bedrijven, minder btw-inkomsten en nauwelijks geïnde invoerrechten. Een belangrijke oorzaak is dat zendingen vaak worden opgesplitst zodat de waarde van elk pakket onder de 150 euro blijft, waardoor veel importen vrijwel vrijgesteld zijn van heffingen."

"En dat is brandend actueel: hoe lager de inkomsten, hoe meer geld de overheid op andere vlakken moet vinden. Als de overheid daarentegen meer inkomsten int via btw of invoertaksen, dan hoeven onze eigen bevolking en bedrijven minder op te hoesten."

Er zijn dus repercussies op korte, middellange en lange termijn?

"Buitenlandse e-commerce heeft ook een weerslag op onze winkels en op de medewerkers. We zien het nu al aan het aantal ondernemers dat failliet gaat of activiteiten stopt. Op langere termijn is er minder werkgelegenheid in ons land. Er wordt minder bijgedragen aan onze economie. Op een gegeven moment bereiken we een point of no return."

"Het is duidelijk dat binnenlandse e-commerce ondertussen een waardig onderdeel is van onze economie. Maar momenteel verliezen we onze positie op wereldvlak. We hebben altijd veel kennis in huis gehad en een florerende economie, gesteund op onze ondernemers, waardoor we toch in de kop van het peloton zaten. Vandaag betekenen we steeds minder op geopolitiek vlak, en hebben we dus ook minder te zeggen wanneer het aankomt op het maken van beslissingen."

Ziet u al een blijvende impact op onze economie?

"Deze handel is bijzonder kwalijk voor de economie. De waardering en prijszetting van een product wordt scheefgetrokken in de mindset van de consument. De shopper denkt in eerste instantie 'een truitje van 45 euro, da's kwaliteit'. En dan ziet hij er eentje van 6 euro op zo'n platform. Dan denkt hij 'al onze Belgische producten zijn eigenlijk te duur'. En ook: 'Waarom zou ik in de toekomst nog 45 betalen?'"

"Maar een trui van 6 euro kan niet van dezelfde kwaliteit zijn volgens de heersende normen en reguleringen. Daarbij, kleding van 45 euro gaat een aantal winters mee, terwijl een item van 6 euro vaak maar een paar keer gedragen kan worden."

Iemand betaalt altijd de prijs voor 'goedkopere' producten?

"Vaak is de connotatie: wie het zich kan veroorloven, koopt onze producten. Wie het moeilijker heeft, kijkt vooral naar de prijs. Maar iemand betaalt altijd het verschil. Gaat de productie naar Azië, dan verplaatsen we de problemen. Met gevolgen voor het milieu, bijvoorbeeld. Of onze mensen verliezen hier hun job. Het heeft een effect op werkgevers, werknemers, tweedehandscircuits die geen kwaliteitsproducten meer kunnen aanbieden, enzovoort."

"Als we rekening houden met al deze negatieve gevolgen, dan is de initiële aankoop uiteindelijk veel duurder. De impact is desastreus op tientallen vlakken. Voor onze overheid, het milieu en de gebruiker."

Zijn er dan ook directe gevaren voor de consument?

"De ingevoerde producten zijn niet zonder gevaren voor de gezondheid. Wat blijkt als ze testen doen? Minstens 4/10 producten bevatten schadelijke chemicaliën, en er zijn bijvoorbeeld hormoonverstorende stoffen aangetroffen in kledij. ISO-standaarden worden niet nageleefd. Een touwtje aan een speelgoedje mag bijvoorbeeld maar van een bepaalde lengte zijn omwille van verstikkingsgevaar, maar daar trekken niet-Europese producenten zich niets van aan. Het gevolg is dat speelgoed, voeding en farmaceutische producten vaak niet voldoen aan de standaarden."

Hoe spelen onze lokale retailers daar best op in?

"Onze ondernemers hebben verschillende strategieën die ze kunnen gebruiken om de consument te overtuigen. De lokale retailer moet zowel online als in de fysieke winkel een verhaal vertellen. Ze moeten een duidelijke visie hanteren, waarin ze zich distantiëren van de inferieure producten die Europa overstelpen. Draag je verhaal uit als winkelier. Benadruk de waarde van je aanbod en wijs de shopper op de verschillen en voordelen van eigen producten."

"De consument moet blijven horen waarom en waarvoor de niet-conforme handel nadelig is. Op die nagel blijven kloppen, UNIZO gelooft sterk in die filosofie. Lokaal shoppen staat gelijk aan kwaliteit, duurzaamheid en goede service. "Winkelhieren" is de juiste keuze voor een gezonde economie."

Politiek moet zorgen voor gelijke regels

Welke stappen moeten de Belgische en Europese instanties nemen om het gevaar in te dammen?

"Op zijn minst zullen er op de lange termijn op Europees niveau maatregelen moeten worden genomen. Maar het kan al te laat zijn tegen dat alle 27 lidstaten gelijkgestemd zijn. Wij denken bijvoorbeeld aan een verbod op gratis retourzendingen."

"Het is niet logisch om onze mensen te overstelpen met allerlei wetten en anderzijds de markt te laten overspoelen door inferieure producten"

Zijn er nog voorstellen?

"Samen met SMEunited, de Europese koepelorganisatie van kmo's en ambachtelijke ondernemingen, willen we het probleem van e-commerce uit derde landen hoog op de Europese agenda plaatsen en de wet- en regelgeving daarop afstemmen. Milieunormen en inzamelingsregelingen zoals die van Recupel en Bebat worden in België uitgevoerd binnen nationale regelingen; we kunnen dergelijke vereisten echter niet eenzijdig afdwingen bij aanbieders van buiten de EU. Daarom zijn harmonisatie en afdwingbaarheid op EU-niveau noodzakelijk."

"De UPV-wetgeving (Uitgebreide ProducentenVerantwoordelijkheid, nvdr) legt alle producenten en importeurs de verantwoordelijkheid op voor de volledige levenscyclus van hun producten — van grondstofwinning tot afvalverwerking — en niet alleen onze binnenlandse fabrikanten. Dat is de essentie. Het is gemakkelijk om mevrouw Peeters aan te spreken in Europa, maar mijnheer Shein - wie is daar de verantwoordelijke? In het beste geval kun je daar enkele kleine vissen vangen in plaats van de grote."

"Maar het is niet logisch om onze mensen te overstelpen met allerlei wetten en dan anderzijds de markt te laten overspoelen door inferieure producten."

Hoe realistisch is het dat er daadwerkelijk iets verandert?

"De situatie is prangend, de politiek kan er niet langer blind voor blijven. Ten slotte verliest iedereen: onze ondernemers, de overheid, de douane. Ook consumentenorganisaties trekken aan de alarmbel. Wereldmissiehulp is failliet doordat hun verdienmodel uiteen is gevallen. Het opgehaalde textiel is van zo’n slechte kwaliteit dat het niet meer ontvezeld kan worden. De Kringwinkels steken meer geld in het verwerken van het textielafval dan dat er iets mee te verdienen valt. Maar als er nu geen actie wordt ondernomen, zijn de gevolgen funest."